Wojciech Rodak

W międzywojniu o Violette Morris było głośno na całym świecie. Deptała wszystkie społeczne normy swojej epoki. Jedni zapamiętali ją jako feministyczną ikonę, a inni głównie jako niemiecką kolaborantkę.

Przeprowadzała niewolników z plantacji Południa ku Północy i wolności. A gdy któryś się rozmyślił i chciał zawrócić, potrafiła wyciągnąć rewolwer i zagrozić mu śmiercią.

60 lat temu powieszono Adolfa Eichmanna. Zbrodniarza namierzono i ujęto w dużej mierze dzięki determinacji kilku "łowców nazistów". Początkowo bowiem oficjele z Tel Awiwu i Mosadu nie byli tym zainteresowani.

Był jak połączenie Grahama Greene'a z Indianą Jonesem i Jamesem Bondem - tak wydawniczy copywriterzy i dziennikarze zwykli charakteryzować Patricka Leigha Fermora. Patrząc na życiorys brytyjskiego mistrza prozy podróżniczej, trzeba przyznać, że jest w tej sentencji tyle efekciarstwa, co prawdy.

Rione Sanita zaczynała jako podmiejski azyl dla elit Neapolu. W XIX wieku przeistoczyła się w dzielnicę nędzy, w której rządy sprawowali miejscowi guappi. Dziś próbuje podźwignąć się z upadku dzięki turystyce. Jest to trudne, tym bardziej że na jej ulicach jeszcze kilka lat temu trwała krwawa wojna klanów kamorry.

Saharyjczycy walczą z Marokiem o własne państwo od niemal pół wieku. Dziś w tamtej części Afryki znów rośnie polityczna temperatura. Kilka dekad temu zapowiadało się, że saharyjska partyzantka urządzi "pustynny Wietnam" wspieranej przez światowe mocarstwa armii najeźdźców z północy.

Byli młodzi i zdesperowani. Ledwo wyrwali się ze szponów III Rzeszy, by po chwili trafić do brytyjskich obozów internowania. Wreszcie w środku wojny dano im możliwość rewanżu. Tak sformowano Oddział X - elitarną jednostkę komandosów z podwójną tożsamością. Całą prawdę o nim ujawniły dopiero co odtajnione dokumenty.

Gdy senegalscy strzelcy przybywali do Francji, rozentuzjazmowane tłumy zachęcały ich do "ścinania niemieckich głów". Byli wysyłani na front i ginęli tam tysiącami, by zaoszczędzić "białą krew". A potem rozpętano przeciwko nim rasistowską kampanię. O tragicznym rozdziale kolonialnej historii przypomina nagrodzona między innymi międzynarodowym Bookerem 2021 powieść Davida Diopa.

Benjamin Siegel wkroczył w przestępczy świat wprost z religijnego żydowskiego domu. Już jako nastolatek został cynglem królów podziemia ery prohibicji - Meyera Lansky'ego i "Lucky'ego" Luciano. W latach 30. był celebrytą, tuż po wojnie zrewolucjonizował Las Vegas.

Stowarzyszenie Varsovia, szerzej znane jako Cwi Migdal, kontrolowało potężny rynek usług seksualnych Buenos Aires na przełomie XIX i XX wieku. Macki sutenerskiej mafii, którą straszyły czytelników przedwojenne gazety, sięgały od sztetli wschodniej Polski do podnóża Andów.

500 lat temu hiszpańscy konkwistadorzy zadali decydujący cios imperium Azteków - zajęli ich stolicę Tenochtitlán. Wbrew utrwalonym przekonaniom o tym spektakularnym sukcesie nie zdecydowały ani geniusz ich wodza, ani przewaga w uzbrojeniu. Kluczowe były lokalne animozje i wsparcie ze strony "niewidzialnego zabójcy".

Gdy miliony Europejczyków emigrowały do Stanów Zjednoczonych w poszukiwaniu wolności i zarobku, on - syn byłych niewolników - uciekł przed rasizmem na Stary Kontynent. We Francji poznał przemysł rozrywkowy na najwyższym poziomie, w carskiej Rosji zarobił miliony, a w Stambule okrzyknięto go "Sułtanem Jazzu". Oto burzliwe losy Fredericka Bruce'a Thomasa.

Żądamy kolonii dla Polski! - grzmieli w II RP działacze Ligi Morskiej i Kolonialnej. Za tymi ambitnymi hasłami szły czyny.

Przyjaźń, która zamieniła się w nienawiść. Pożądanie, które prowadzi do zbrodni. Wreszcie śmiertelny pojedynek o cześć i życie niewiasty. W tej dramatycznej historii z XIV-wiecznej Francji jest wszystko, co rasowa rycerska opowieść powinna zawierać. Nic dziwnego, że zekranizował ją sam Ridley Scott.