Do Przewodowa prowadzi wąska asfaltowa droga, przebiegająca pomiędzy polami, pagórkami i szpalerem drzew. Ten sielankowy krajobraz kończy się nagle na skrzyżowaniu, dziś gęsto zastawionym samochodami. Na co dzień ludzi tu raczej ubywa, szukają szczęścia w Lublinie albo dalej.
Przewodów to kilka gospodarstw, kilka domków, niskie bloki i wielki teren po PGR-ach, które kupił jakiś włoski inwestor. To szkoła podstawowa, kościół położony nad malowniczymi stawami, do których rolnicy spuszczają nieczystości. Sklep spożywczy, zapadające się gospodarcze zabudowania pamiętające komunę, magazyn zboża. W ten właśnie magazyn we wtorek przed 16.00 uderzyła rakieta, zabijając dwie osoby.
Do sklepu tylko z obstawą
Dlatego dzisiaj Przewodów to kordon policji, sznur samochodów z logo stacji telewizyjnych, bojowe pojazdy i wozy transmisyjne. Po głównej ulicy biega armia dziennikarzy, fotoreporterów, operatorów kamer. Ktoś dzwoni do redakcji i nawija po angielsku, niemiecku albo japońsku. Ktoś inny łapie najlepsze kadry do live'a, z emfazą podkreśla, że „polish army said, that the situation is very serious". Mieszkańcy pochowali się w domach przed tym zalewem światowego zainteresowania.
- A pan to gdzie? - zaczepia mnie policjant, nim zrobię kilkanaście kroków. - Tam nie wolno, wszystko zamknięte.
Mundurowi pilnują dojścia nie tylko na miejsce zdarzenia. Odcięte są także domki jednorodzinne i bloki mieszkalne. Dojechać do nich mogą tylko wojskowi i strażacy. Cywilne auta - jedynie po okazaniu przepustki. Dzisiaj Przewodów to chyba najlepiej chronione miejsce w Polsce.
Dziennikarze po cichu kombinują, jak tu objechać blokadę i dotrzeć do rodzin ofiar. Tęsknie zerkają w stronę widocznych na horyzoncie niskich bloków, wojskowych pojazdów i ciężarówek. To wszystko, co uchwycą telewizyjne kamery. Nawet w szkole dziś lekcji nie było, choć w czwartek dzieci mają wrócić.
- A do sklepu chociaż można? - dopytuję, bo sklep wiejski mamy 20 metrów obok, do tego otwarty.
- A można, ale musi się was zebrać większa grupa, dopiero was zaprowadzę. Samemu nie można chodzić - mundurowy prowadzi kilkoro dziennikarzy jak szkolną wycieczkę. Przyjechał dzisiaj z Lublina. Na żadne pytania odpowiadać nie będzie.
Sklepowa patrzy na mnie zza okularów z politowaniem. Wygląda, jakby na moje pytania odpowiadała już ze sto razy.
- No, wybuch był. Wszyscy słyszeli. Nie potrafię tego opowiedzieć, wybuch jak wybuch. To wstrząs był duży dla wszystkich – opowiada, podając panu stojącemu przy ladzie trzy piwa. - Huk i tyle. Tych mężczyzn wszyscy znali, przecież to mała miejscowość. Wszyscy w stresie żyją, przeżywają, wielka tragedia – mówi, ale nie zdąży dokończyć, bo do akcji wkraczają służby mundurowe.
- Proszę pana, naprawdę zapraszam już do wyjścia - irytuje się policjant, wyraźnie nie przejmując się prawem prasy do zadawania pytań. - Poszedłem panu na rękę, za chwilę nikt nie będzie mógł do sklepu pójść.
Próbuję jeszcze rozmawiać z czterema panami stojącymi przed sklepem z piwami w rękach.
- My tu po cywilnemu jesteśmy, do tego w szoku, nie będziemy odpowiadać na pytania – rzuca jeden z nich.
Mój anioł stróż też stracił cierpliwość.
- Jest pan z siebie zadowolony? Już właśnie skończyłem wycieczki do sklepu z wami – oznajmia.
"Czy Polaczki–szaraczki dowiedzą się prawdy?"
Magdę z córką ktoś podrzucił na parking koło kościoła.
- Nie było mnie, jak to wybuchło. Wracałam z córką z Hrubieszowa. Ciemno już było, nic nie widać, tylko służby na miejscu, suszarnia zboża już otoczona, już się tam wejść nie dało. Tyle co zobaczyliśmy, że się świecą policyjne koguty. Jeszcze jak w Hrubieszowie byłam, dzwonili do mnie z domu, że coś się wydarzyło.
- Myślała pani, że to może pożar?
- Proszę pana, zacznijmy od tego, że tam żadnego ognia nie było. Znajomi mówili, że tylko huk, takie dwa wybuchy, i dym. To słyszeli ponoć nawet 20 kilometrów stąd. Aż pod Bugiem słyszeli. Przestraszeni jesteśmy, bo to przecież nie wiadomo, czy na tym się skończy. Albo co to się stało, bo proszę pana, pan myśli, że dowiemy się prawdy? Czy my się dowiemy prawdy jako zwykłe Polaczki–szaraczki? Przecież od razu, jak się wojna zaczęła, to my wiedzieliśmy, że mieszkamy na linii frontu. Tu jest w prostej linii ile? Siedem kilometrów do granicy? I jakie zrządzenie losu, że akurat tam uderzyło, gdzie byli ludzie. Przecież naokoło pole! Ale do mojego bloku blisko - ze 100 metrów. Z 300 metrów od szkoły. Lecimy, bo trzeba w piecu rozpalić, zimno, a jeszcze przed policjantem musimy się wylegitymować, inaczej nas na osiedle nie wpuszczą.
Paniki żadnej nie ma
Kościół to jedyne otwarte miejsce. Na plebanii Danuta obiera ziemniaki. Właśnie wróciła z zakupów z księdzem, musi jeszcze dzisiaj nakarmić kozy i pięć kotów. Zwierzątka nie wiedzą przecież, co się dzieje. W przerwach między ogarnianiem plebanii udziela kolejnych wywiadów. Jest bardzo życzliwa, dużo się uśmiecha i nie wygląda, jakby mieszkała „na linii frontu".
- Byłam w kuchni, o godzinie 16.00 rozległ się huk, ale to taki, jakiego w życiu nie słyszałam. Nawet siostry zakonne z Machnowa dzwoniły, co się u nas stało, a to 30 kilometrów stąd. Słyszałam, że to od strony tych silosów ze zbożem. Myślałam, że to gazy, które się gromadzą pod takimi magazynami zbóż. Ale nic nie wiedzieliśmy na pewno. Nie zamierzałam nigdzie biegać i oglądać, bo miałam tu swoją robotę, ale później przybiegł jeden parafianin, co pracuje w Straży Granicznej, i mówi: "Jakaś bomba pieprznęła, dwóch ludzi zginęło". Tragedia wielka. Pewnie to jakaś zagubiona rakieta. Jestem pewna, że to był przypadek, nie żadne wypowiedzenie wojny światowej. Tutaj się nic nie dzieje, szyby nie powylatywały, było do tej pory cicho i znowu będzie cicho. Powiem panu, że paniki żadnej nie ma. Mam wrażenie, że im dalej, tym większa panika. Już znajomi ze Stanów dzwonią: „Słuchaj, coś się u was stało podobno".
Danuta znała jednego ze zmarłych mężczyzn.
- Był kierownikiem w tej suszarni zboża, pracował przy wadze, wszyscy go znaliśmy. Bardzo poczciwy, uczynny, do rany przyłóż człowiek, tym większy żal, że kogoś takiego to spotkało... Sześćdziesiątki jeszcze nie miał, dzieci i żonę tu zostawił. Miałam zaraz iść do niego pytać o siano dla kóz, ale niestety, za późno.
- Nie boi się pani?
- A nie. A czego tu się bać?
- Mieszkacie tak blisko granicy...
- Przewodów jest daleko od szlaków komunikacyjnych. Jak zaczęła się wojna, to ludzie pojechali pomagać, ale tu zamieszania nie było, zupełny spokój. Wojna jest za granicą. Jak przyjdzie do nas, no to się będziemy martwić. Albo zginiemy. Nie ma się czego bać.
Straciliśmy poczucie bezpieczeństwa
Przed kościołem Karol opiera się na rowerze. Dzisiaj upija się na smutno. Ma powody. Rakieta zabiła mu przyjaciela. Ten Bogdan przyjechał traktorem do suszarni. Zawoził tam zboże z byłego PGR-u. Pracował dla tego Włocha, który wykupił cały teren.
- Zawsze mogłem na niego liczyć. 62 lata miał, mieszkał z żoną w Setnikach, to jest wieś obok. Dwóch synów i córkę miał. Dorosłych, mieszkają w Lublinie. Tragedia, wszyscy u nas to przeżywają.
Setniki po zmroku wyglądają jak wymarłe. Pojedyncze światła palą się głównie w blokach.
- Do rodziny tego Bogdana jeszcze nie szliśmy, bo za wcześnie. Nie chcemy im żałoby zakłócać. O mszy i pogrzebie jeszcze nic nie wiadomo, ale pewnie zamówią tu u nas, w Przewodowie - tłumaczy jedna z sąsiadek.
- Dzieci w czwartek wrócą do szkoły, ale spokoju nie będziemy mieli. My tu od początku wojny żyjemy jak na szpilkach. Przecież mamy tak blisko do granicy. To się może jeszcze powtórzyć. Straciliśmy poczucie bezpieczeństwa – dodaje kolejna.
Bartosz Józefiak. Absolwent Polskiej Szkoły Reportażu. Współpracuje z Dużym Formatem Gazety Wyborczej, Tygodnikiem Powszechnym, portalem Weekend.Gazeta.pl. Dwukrotnie nominowany do dziennikarskiej Nagrody Newsweeka im. Teresy Torańskiej w kategorii Najlepsze w Internecie. W sierpniu nakładem Czarnego ukazała się książka Bartka i Wojciecha Góreckiego Łódź. Miasto po przejściach. Kontakt do autora: bartoszjozefiak42@gmail.com
