Micha³ Gostkiewicz: Ba³tyk w ci±gu ostatnich kilku tygodni wyrzuci³ na brzeg piêæ martwych fok . To normalne?
Sebastian Kobus: ¦mieræ foki to nie jest nic niezwyk³ego. Wiele fok ginie w wyniku przy³owu, czyli zapl±tania siê w sieci rybackie. Szczególnie nara¿one s± m³ode, niedo¶wiadczone foki. Natomiast to, z czym mamy teraz do czynienia, jest tragiczne. Nie przypominam sobie, by foki ginê³y tak intensywnie - i to niektóre z nich byæ mo¿e bezpo¶rednio z r±k ludzi.
W³a¶nie. Pierwsza mia³a rozciêty brzuch, druga rozbit± czaszkê, pozosta³e zwi±zano sznurem i te¿ rozciêto im brzuchy. Ceg³y i sznura u¿ywa tylko jedno stworzenie na ¶wiecie - cz³owiek. Kto morduje foki?
Cia³a tych zwierz±t by³y w znacznym stopniu rozk³adu. Kto to zrobi³? Opcji jest du¿o. Byæ mo¿e kto¶ je rzeczywi¶cie zabi³ i obci±¿y³ ciê¿arem oraz rozci±³ brzuchy, ¿eby rozdête gazami cia³a nie wydoby³y siê na powierzchniê. Kto¶ móg³ te¿ znale¼æ te foki martwe i nie zg³osi³ tego s³u¿bom - bo musia³by rozmawiaæ z policj±, t³umaczyæ siê. Wiêc spróbowa³ - nieskutecznie - ukryæ cia³a.
Nie chcê wskazywaæ, kto to zrobi³, bo tego nie wiemy. Ale przypominam, ¿e foki s± objête ochron± gatunkow± w Polsce, wiêc spraw± zajmuj± siê policja i prokuratura. Za zabicie foki i za znêcanie siê nad fokami grozi do 3 lat pozbawienia wolno¶ci.
W mediach pojawi³y siê ju¿ rozmowy z rybakami, którzy alarmuj±, ¿e foki wy¿eraj± im z sieci po³ów i ¿e trzeba z fokami walczyæ. Pomstuj± na ochronê tych zwierz±t, uwa¿aj±, ¿e wzrost ich liczby prze³o¿y³ siê na ich straty, bo foki traktuj± sieci z po³owem jak szwedzki stó³ .
Nie bêdziemy wskazywaæ palcami sprawców, nie maj±c dowodów.
Natomiast konflikt na linii foka-cz³owiek jest faktem. 100 lat temu w Ba³tyku by³o 3 razy wiêcej tych morskich ssaków - ponad 100 tysiêcy. Obecnie jest ich oko³o 30 tysiêcy. Pod koniec lat 70. w wyniku polowañ w Ba³tyku zosta³o ok. 3 tysi±ca fok szarych. Ale jeszcze kilka dekad temu niemal zupe³nie przestano je odnotowywaæ u po³udniowych wybrze¿y.
Czy to przez foki jest mniej ryb w Ba³tyku?
Foki oczywi¶cie poluj± na ryby, ale nie mo¿emy winiæ ich za zmniejszaj±c± siê populacjê dziko ¿yj±cych stad ryb w Ba³tyku. Morze Ba³tyckie zmaga siê z wieloma problemami, jednym z nich jest eutrofizacja, czyli prze¿y¼nienie wód, przek³adaj±ce siê na wzrost glonów i sinic, a w konsekwencji zmniejszenie dop³ywu ¶wiat³a do g³êbszych warstw wody i obumieranie organizmów ¿ywych na dnie i przy dnie. Sinice i glony, które dziêki eutrofizacji rozwijaj± siê, potem obumieraj± i opadaj± potem na dno. Bakterie rozk³adaj± obumar³e sinice, a przy tym zu¿ywaj± tlen w przydennych warstwach wody i tworz± tam strefy beztlenowe - bez ¿ycia. W ci±gu 115 lat te strefy beztlenowe powiêkszy³y siê dziesiêciokrotnie. Zajmuj± 14 proc. dna Morza Ba³tyckiego. Nie ma tam ryb, bo nie ma czym oddychaæ. Poza tym jako rolnicza Polska wlewamy do Ba³tyku du¿o tzw. biogenów, które tê eutrofizacjê wzmagaj± - 37 proc. wszystkich zwi±zków azotu i prawie 48 proc. zwi±zków fosforu. G³ównie z obszarów rolniczych.
Drugi problem to zagubione narzêdzia po³owowe, które generuj± tzw. przy³ów - czyli niekontrolowane "³owienie siê" nie tylko ssaków morskich jak foki i mor¶winy, ale i ryb. Wed³ug naszych szacunków w porzucone narzêdzia po³owowe generuj± przy³ów, który stanowi od 6 do 20 proc. ich pierwotnej skuteczno¶ci. Poza tym limity po³owowe na niektóre gatunki s± nadal bardzo tolerancyjne - niektóre gatunki ryb, jak np. dorsz, wci±¿ nie mog± odbudowaæ populacji do takiej wielko¶ci, jak± umo¿liwia ¶rodowisko Morza Ba³tyckiego.
W g³ównej mierze to my, ludzie, odpowiadamy za zmniejszenie populacji ryb. I trudno winiæ foki, ¿e od¿ywiaj± siê naturalnym dla siebie pokarmem.
£akomym k±skiem dla fok s± na przyk³ad ba³tyckie ³ososie, bardzo cenione przez rybaków. I tu interesy rybaków i fok s± sprzeczne. Jak rozwi±zaæ ten problem nie robi±c krzywdy fokom ani rybakom? Trudno potêpiaæ rybaków - przecie¿ ¿yj± z tego, co z³owi±.
We¼my na przyk³ad Szwecjê. Tamtejsi rybacy u¿ywaj± narzêdzi po³owowych, które skutecznie ³owi± ryby, a nie daj± fokom mo¿liwo¶ci ³atwego wyjadania ryb. S± to na przyk³ad klatki dorszowe. Rybacy s± te¿ ubezpieczeni od strat w po³owach, miêdzy innym od niszczenia narzêdzi przez foki.
A co z informacj± o odstrzale fok, na który w Szwecji zezwolono?
W Szwecji dozwolony jest odstrza³ niewielkiej liczby fok, a nawet te limity nie s± do koñca wykorzystywane. Dlaczego w ogóle jest? Poniewa¿, w przeciwieñstwie do wybrze¿y po³udniowych, w tym przeludnionych polskich pla¿, na wybrze¿ach pó³nocnego Ba³tyku foki i inne gatunki maj± doskona³e warunki do rozrodu - ciszê, spokój i przestrzeñ. Wiêc jest ich tam o wiele wiêcej. Ponadto w krajach skandynawskich obecna jest tradycja polowañ na foki i wykorzystywania pochodz±cych z nich produktów. W Polsce tradycja polowañ na foki zanik³a ponad 100 lat temu i nie ma dla niej akceptacji spo³ecznej. Poza tym u nas foki siê nie rozmna¿aj±. W 2016 roku zaobserwowano jedyny przypadek narodzin foki na naszym wybrze¿u. W Polsce ka¿da napotkana przez nas m³oda foka, która jest w z³ej kondycji (odwodniona, niedo¿ywiona, chora, os³abiona lub ma urazy cia³a), powinna byæ rehabilitowana w Stacji Morskiej w Helu.
Dlaczego?
Je¶li foka jest chora lub s³aba to wymaga pomocy. Zdrowe foki musz± sobie radziæ same. Foka musi dostosowaæ siê do swojego naturalnego ¶rodowiska, jakim jest Morze Ba³tyckie, ale je¶li jest samotna, to jest zdana tylko na siebie. Bezbronna. Dlatego te¿ wymaga pomocy cz³owieka.
Tymczasem w marcu tego roku pos³anka PiS Dorota Arciszewska- Mielewczyk zaproponowa³a, by obj±æ foki odstrza³em . Nazwa³a je szkodnikami.
Musimy sobie zdaæ sprawê, ¿e foki w ¶rodowisku Morza Ba³tyckiego by³y na d³ugo przed nami. S± nierozerwalnie zwi±zane z tym ekosystemem od ok. 9 tysiêcy lat. Argumentem przeciw odstrza³owi jest przede wszystkim to, ¿e foki s± pod ochron±. Po drugie ka¿dy naturalny ekosystem ma to do siebie, ¿e reguluje siê sam. Nie mo¿emy wiêc mówiæ, ¿e liczebno¶æ jakiego¶ gatunku jest zbyt du¿a. Poza tym wiadomo, ¿e odstrza³y fok nie s± skuteczne.
Co robiæ, kiedy znajdziemy os³abion±, chor±, rann± lub nawet martw± fokê na pla¿y?
Najlepiej wezwaæ wolontariuszy B³êkitnego Patrolu WWF. S± specjalnie szkoleni do takich interwencji na pla¿y. Wolontariuszy jest oko³o 200, patroluj± ca³e polskie wybrze¿e Morza Ba³tyckiego. Ratuj± nie tylko foki, ale tak¿e ptaki czy mor¶winy. Numer do Patrolu to: (+48) 795 536 009. Poza tym przed wej¶ciami na pla¿e s± usytuowane tablice informuj±ce o mo¿liwo¶ci spotkania np. fok, gdzie równie¿ widnieje numer do wolontariuszy B³êkitnego Patrolu WWF.
Sebastian Kobus. Pracownik Fundacji WWF Polska, specjalizuje siê w komunikacji projektów WWF zwi±zanych z Morzem Ba³tyckim.
Micha³ Gostkiewicz. Dziennikarz i redaktor magazynu Weekend.Gazeta.pl. Wcze¶niej dziennikarz Gazeta.pl, "Dziennika" i "Newsweeka". Stypendysta Murrow Program for Journalists (IVLP) Departamentu Stanu USA. Absolwent Polskiej Szko³y Reporta¿u.
CHCESZ DOSTAWAÆ WIÊCEJ DARMOWYCH REPORTA¯Y, POG£ÊBIONYCH WYWIADÓW, CIEKAWYCH SYLWETEK - POLUB NAS NA FACEBOOKU